De uilenmaand mei 2022 |
Het is alweer mei maar het is helaas niet altijd stralend voorjaarsweer. Mei is berucht bij boeren en buitenlui om zijn late nachtvorsten. Niet voor niets zij opa altijd; “een boon mag de meizon niet zien, want een boon kan absolut niet tegen vorst”. Ondertussen is ons enige bosuilbroedsel voorspoedig uitgevlogen. Dankzij het feit dat er in de nestkast een camera was geplaatst, kon het wel en wee van deze bosuil familie goed vervolgd worden. Na het eerste ei werden er nog 2 bijgelegd en op 13 maart stonden ze op uitkomen, de jongen piepten al in het ei. Goed te zien is dat het vrouwtje op de eieren zit en de man in het vlieggat de zaak in ogenschouw neemt. Voor hem breekt nu een drukke tijd aan. Hij moet voor het voedsel zorgen, zowel voor de jongen als ook voor zijn vrouwtje die de jongen warm moet houden en ze moet voeren. Het zijn alleen de vrouwtjes die de aangevoerde prooi in piepkleine stukjes verdelen. Pas als de kuikens in de veren beginnen te komen gaat ook het vrouwtje jagen. Komt er toch een koude periode dan houden de jongen zich warm door een zogenaamde warmte peramide te vormen. Ze gaan dan met de buikzijde tegen alkaar aanstaan om zich warm te houden. Op 3 mei hebben we de jongen geringd, gewogen en de vleugels gemeten. De maat van de vleugel is bepalend voor de leeftijd en het gewicht voor de conditie. Bosuilen en kerkuilen beginnen vanaf het eerste gelegde ei te broeden, die met een tussenpoze van 1 tot 2 dagen worden gelegd. De jongen komen dan ook niet allen gelijk maar met tussenpozen uit het ei. Dat verschil was ook bij dit broedsel goed te zien. Wat op de bodem van de kast ook goed te zien was dat het gebrek aan muizen gecompenseerd werd door vogelprooien. Er lagen volop veren, poten en vleugels van houtduif, holenduif, ekster, vlaamse gaai en lijstersachtigen. Ondertussen zijn we alweer volop bezig met het controleren van de steenuilkasten. Uit de eerste analyse van de ingekomen gegevens blijkt tot nog toe dat de bezetting van de kasten goed is maar de legselgrootte tegenvalt. Ook hier kon de schaarste aan voedsel (muizen) wel eens de oorzaak te zijn. We hebben al een behoorlijk aantal uilen op ringen kunnen controleren zodat we hun herkomst en voorgeschiedenis te weten kunnen komen. Het zijn er ondertussen zoveel dat we deze terugmeldingen over de komende maanden uitsmeren. Steenuil 3869200. 19-6-2021. Geringd als nestjong. Haaksbergerweg, Goor. Steenuil 3858762. 5-6-2021. Geringd als nestjong. Slagendijk, Markelo. Steenuil 3801143. 26-5-2016. Geringd alsnestjong. Kloosterhoekweg, Wierden. Steenuil 3810031. 23-5-2017. Geringd als nestjong. Collenstaartweg, Nijverdal. Steenuil 3816060. 24-5-2017: Geringd als nestjong. Middeldijk, Rijssen. Steenuil 3821339. 30-5-2018. Geringd als nestjong op. Rijssensestraat, Nijverdal. Steenuil 3844537. 28-5-2021. Geringd als steenuilvrouw, broedend in nestkast. Eendijk, Rijssen.
Ben Nijeboer
|
De uilenmaand maart 2022 |
Maart, lente maand. Rekenkundig begint de lente op 1 maart, maar ik houd mij liever aan de oude datum 21 maart, als de zon de evenaar passeerd. Ook op de maand maart zijn diverse gezegden van toepassing. Maar het gezegde ‘Een inhoudende Meerts is goud weerd', gaat voor dit jaar niet op. Uilen houden zich niet aan dit soort gezegden. Zoals bekend zijn de bosuilen er altijd vroeg bij. Een overzicht van de eerste eileg-datum van de bosuil over een periode van 13 jaar: Allereerste legdatum in dei periode was 19 februari. De gemiddelde eerste eilegdatum was 5 maart en de laatste eileg-datum 20 maart. Een kasthouder in Holten, die zijn bosuilenkast van een camera had voorzien, melde 13 maart enthousiast, “Er is een eitje”. En een week later, “Er zijn er nu drie”. Mogelijk komt er nog een ei bij, maar bij bosuilen blijft het aantal eieren meestal beperkt van 3 tot 5 eieren. Als het weer meezit en er is voldoende voedsel wordt er om de dag een ei gelegd. Bij een broedduur van 30 dagen, zouden midden april de eieren zijn uitgekomen. We zijn nog niet met de eerste controle van de bosuilenkasten begonnen, dat wordt begin april en hebben we eveneens de meeste kans dat we ook de oude vogels in de kast kunnen aantreffen en die ook van een ring kunnen voorzien, dan wel op ringen kunnen controleren. Vaak zijn er dan ook al een aantal jongen groot genoeg om die ook van een ring te voorzien. Net als steenuilen zijn bosuilen erg honkvast en een eenmaal gekozen broedplek wordt niet gauw prijsgegeven en ze kunnen erg oud worden. We hadden er een die we 16 jaar lang broedend in de zelfde kast hebben gecontroleerd en de tot nog toe oudste uil werd 22 jaar na het ringen als verkeersslachtoffer teruggemeld. Met een camera in een kast kun je veel te weten komen. Van één camerakast (kerkuil) kregen we beelden toegestuurd met 2 kerkuilen in de pas vorig jaar opgehangen uilenkast. Opmerkelijk was dat de ene een gespikkelde borst had, gebruikelijk bij de kerkuilen die we hier hebben, de ander was zuiver wit. Een ondersoort die voornamelijk in Frankrijk en Engeland voorkomt, hoewel hier wel allerlei mengvormen voorkomen, maar zuivere witte exemplaren zijn zeldzaam. Maar helaas, op de volgende beelden die we kregen toegezonden zagen we een broedende holenduif en van de kerkuilen was geen spoor meer te bekennen. Oorzaak? Dat soort dingen blijven altijd een vraagteken, is er een verongelukt of hebben ze toch nog een betere broedplaats gevonden? Terugmeldingen waren er deze maand vrijwel niet, een goed teken zeggen we dan maar. Torenvalk 3878527. 11-6-2021. Geringd als nestjong. Holterstraatweg, Holten. Teruggemelding: 15-2-2022. Torenvalkvrouw, Hantumerwei, Hantum (Friesland). Commentaar:
Ben Nijeboer
|
De uilenmaand februari 2022 |
De akonieten en boerencrocus zijn alweer uitgebloeid zonder dat ze een bij gezien hebben. Qua temperatuur zijn er weer veel records gebroken. Als we in april en begin mei ook zulke temperaturen krijgen dan hebben we een prima voorjaar. Hopelijk gaat het oude gezegde: Onweer in het kale hout geeft een voorjaar schraal en koud: want het rommelde af en toe toch nog wel eens, niet op. Wind was er genoeg met windstoten van 140 km met op veel plaatsen omgewaaide bomen. Maar uit de ingekomen mailtjes bleek gelukkig dat vrijwel alle kasten toch behoorlijk windvast opgehangen te zijn. Wat ons betreft kan het uilenjaar beginnen. Toen we met het ophangen van nestkasten begonnen zijn, deden we dat op plaatsen waarvan we zeker wisten dat daar ook uilen waren, en dat bleek inderdaad succesvol te zijn. Al doende verbeterde onze kennis en al gauw zeiden we tegen elkaar, dit is een gebied dat in onze ogen aan alle steenuilen eisen voldoet, hier hangen we een kast op. Maar het succes bleef nog wel eens uit, we denken dan wel alles weten maar we zijn geen uilen en we hebben het nog wel eens mis. Het is altijd moeilijk te zeggen of de stand voor- of achteruitgaat. De strengheid van de winter en het voedselaanbod speelt hierbij een grote rol. De stand van hun belangrijkste prooi, muizen, kan van jaar tot jaar enorm verschillen. Maar ook de aanwezigheid van geschikte territoria zijn van doorslaggevend belang. In jaren met een hoog voedsel aanbod, kunnen die jachtgebieden kleiner zijn. De grenzen worden dan niet meer zo intensief verdedigd en dat biedt dan weer soelaas voor vogels die geen broedgebied hebben kunnen vinden. Meestal zijn dat jonge vogels van het vorige broedseizoen. Maar een kleine ingreep in het landschap kan een bestaand territorium ongeschikt maken. Vooral door de regeling ‘Rood voor Rood’, verreizen overal op het platteland luxueuze villa’s. Verder breiden woningen en bedrijven breiden zich sterk uit en singels en solitaire bomen verdwijnen. Kortom het platteland slipt dicht en dan is er al gauw voor steenuilen geen plaats meer. Opmerkelijke terugmelding! Steenuil 3684804. 3-6-2010. Geringd als nestjong. Hogedijk, Markelo. Heel benieuwd of ze het komende seizoen nog weer van de partij is. Nog zo’n oudje! Nog een voor een steenuil opmerkelijke terugmelding! Steenuil 3815518. 22-5-2017. Geringd als nestjong. Lageveld, Ermelo. Wat opmerkelijk is aan deze terugmelding is de afstand tot de ringplaats. Het leeuwendeel van de terugmeldingen wordt gedaan binnen een afstand van 5 tot 10 km tot de ringplaats. Afstanden tot 20 km zijn al opmerkelijk maar deze terugmelding is toch wel bijzonder. Als laatste terugmelding: Steenuil 3866959. 1-6-2021. Geringd als nestjong. Piksenweg, Hoge Hexel.
Ben Nijeboer
|
De uilenmaand januari 2022 |
Hartje winter, de akonieten, boerencrocus bloeien bij ons in de tuin al volop en de eerste sneeuwklokjes zijn er ook al. Maar niet alleen deze vroege bloeiers, ook de rest van de natuur laat zich niet onbetuigd. De muggen dansen in de laaatste zonnestralen, hier en daar zelfs al een lieveheersbeestje en volgens de berichten hebben de bosuilen ook al last van voorjaarskriebels. Er zouden in het westen van ons land zelfs al bosuilen met jongen zijn. Dat is heel goed mogelijk, langs de kust zijn ze altijd wat vroeger, we zeggen altijd, dat zijn echte mussenuilen. Het grootste deel van hun prooien om deze tijd van het jaar bestaan uit vogels, voornamelijk uit mussen. Die van ons doen het wat rustiger aan en houden rekening met het gezegde "Als de dagen gaan lengen begint de winter te strengen!" Voor de zekerheid toch de ringboeken er maar eens op nageslagen. De vroegste bosuil kuikens die we geringd hebben was op 4-4-2017, dus we hebben nog wel even de tijd voor de eerste controle. We hebben deze maand nog een paar kasten opgehangen en enkele vervangen. Wat ons elke keer weer opvalt is dat de mensen waarmee we dan in contact raken erg enthousiast reageren en de tijd nemen. Dat was vroeger wel anders want na een dag hard werken ging men met de kippen op stok. Uilen en vleermuizen zijn vooral in de schemering aktief en men vond dat gefladder in het half donker (de oelenvloch) maar griezelig. Op veel plaatsen werden ze zelfs vervolgd, gedood en met uitgespreide vleugels aan de gevel van de schuur getimmerd om onheil af te wenden. Want het bijgeloof was wijd en zijd verspreid, zelfs in Rijssen en maar moeilijk uit te roeien. Als er iemand in de buurt was overleden werd er 's nachts tot de begrafenis door de noabers en de noodnoabers bij de overledenen gewaakt. De nodige koffie en later de kleine glaasjes was dan vaak de basis voor veel sterke verhalen. Bij het wisselen van de wacht, op weg naar huis in het stikke donker hoorde men dan vaak de uilen roepen. Heur de oelen eens angoan, der geet er binnenkort nog een dood. Nog niet zolang geleden zei een oude vrouw tegen mij; de oelen gingen vannacht weer zo te keer, door hou ik niet van. Ze zeggen dan wel dat het onzin is, maar toen mien va stierf gingen ze ‘t ook zo an, en een steugien later bie mien eum, was ‘t al net zo. Dat kan toch geen toeval wen’’. Gelukkig denken we hier nu anders over en proberen we door het aanbieden van nestgelegenheid de uilen in ons werkgebied te behouden. Ook deze maand zijn er weer een aantal terugmeldingen van 4 geringde steenuilen, van 1 kerkuil en 1 torenvalk. De meeste van de onderstaande terugmeldingen zijn van uilen die we bij het schoonmaken in de kasten aantroffen. Steenuil 3800937. 29-5-2017. Geringd als nestjong. Velnersweg, Enter. Steenuil 3844421. op 27-5-20. Geringd als nestjong. Achteresweg, Enter. Steenuil 3866790. 26-5-2021. Geringd als nestjong. Achteresweg, Enter. Steenuil 3815518. 22-5-2017. Geringd als nestjong. Lageveld, Ermelo. Steenuil 3825290. 29-5-2017. Geringd als nestjong. Smeijerdijk, Zuna. Torenvalk 3878605. 24-6-2021. Geringd als nestjong. Veeneindeweg, Vriezenveen (De Giek). Kerkuil: 5565818. 04-6-2019. Geringd als nestjong. Hammerweg, Vriezenveen.
Ben Nijeboer
|
De uilenmaand december 2021 |
We zijn ondertussen alweer in de maand december aangeland. Op mooie heldere winternachten kunnen we op veel plaatsen roepende steenuilen horen, die daarmee hun buren duidelijke willen maken waar de grenzen van hun territorium (jachtgebied) liggen. Als we onze terugmeldingen eens goed bestuderen, zien we dat een behoorlijk aantal steenuilen, die we in het voorgaande jaar als nestjong geringd hebben, op een leeftijd van 10 tot 11 maanden broedend in een nestkast aantreffen. Het aantal gelegde eieren en uitgevlogen jongen van deze vogels verschilt niet met dat van uilen die al meerdere jaren broedervaring hebben. Ik vind het altijd nog verbazingwekkend, dat zo’n uiltje amper enkele weken oud zijn kast verlaat, dan nog een korte tijd door zijn ouders gevoerd wordt om vervolgens zelf moet leren jagen en op eigen poten moet leren te staan en dan door zijn liefhebbende ouders zonder pardon het territorium wordt uitgejaagd. Dan komt de moeilijkste tijd voor de jonge uilen, waarheen? Geschikte gebieden liggen niet voor het oprapen en zijn vrijwel allemaal al bezet. Een nieuwkomer zal zich een eigen gebied moeten bevechten of een partner van een bestaand broedpaar verdrijven danwel de plaats innemen van een gestorven vogel. Het kan er heet aan toe gaan en het is dan ook hierdoor te verklaren dat maar 25% van de uitgevlogen jonge uilen het aanstaande broedseizoen halen. Ook bij andere vogelsoorten komt dit vrij veelvuldig voor. Van kerkuilen hebben we daar een goed voorbeeld van. Op een schuurzolder hebben we een kerkuilkast hangen waar vrijwel ieder jaar een nestje jonge kerkuilen worden grootgebracht. Waar gebruik je zo’n schuurzolder doorgaans voor? Voor de opslag van oude spullen en materialen waarvan je het zonde vindt om ze weg te gooien maar die je nooit meer gebruikt. De eigenaar belde ons een gegeven moment op met de mededeling dat hij zijn schuurzolder grondig had opgeruimd en op de bodem van een paar lege tonnen de resten van 3 dode kerkuilen had gevonden. Op de vraag of de uilen ook geringd waren antwoorde hij bevestigend. Het eerste wat je dan denkt is wat jammer van zo´n nestje uitgevlogen kerkuil jongen amper 30 dagen oud en dan op enkele meters van je geboorteplek in een lege ton dood te gaan. Maar tot mijn verrassing bleek toen ik de ringen van de dode uilen ophaalde en de ringnummers in mijn administratie opzocht, ze niet op deze locatie geringd waren. Ze waren als nestjongen in andere nestkasten geringd en wel op afstanden van 30 tot 50 km van deze plek. Naar alle waarschijnlijkheid hebben deze jonge kerkuilen hier geprobeerd in te dringen om een partner van het aanwezige broedpaar te verjagen, en dat wil nog wel eens lukken. Maar daar gaan wel de nodige gevechten aan vooraf. De indringers hier is dit niet gelukt en zijn door het aanwezige broedpaar zo achterna gezeten dat ze uit pure doodsangst in een ton gevlogen zijn en daar niet meer uit konden komen. Bij meer vogel- en zoogdiersoorten komt dit gedrag voor, o. a. bij ooievaars en valken, maar ook bij leeuwen, beren en nog veel anderen. ![]() En dan hebben we deze maand nog 10 terugmeldingen gemeld gekregen. We krijgen ook nog wel eens een ring toegestuurd van een uil die gevonden is buiten ons werkgebied zoals de volgende melding. Kerkuil 5447474. 13-07-2011. Geringd als nestjong. Langeveldsloo, Wijhe.
Steenuil 38444785. 04-06-2020. Geringd als nestjong. Doorlopende dijk, Holten. Steenuil 3866814. 22-05-2021. Geringd als vrouw. Vijfhuizenweg, Holten. Steenuil 3844065. 25-05-2019. Geringd als nestjong. Hexelseweg, Hoge Hexel. Steenuil 3846878. 22-05-2019. Geringd als nestjong. Kasteellaan, Rijssen. Steenuil 3866892. 31-05-2021. Geringd als nestjong. Erve Meijerinksweg, Hoge Hexel.
Ben Nijeboer
|
De uilenmaand november 2021 |
![]() De onderstaande terugmeldingen kregen we nog binnen. Steenuil 3866736. 15-6-2020. Geringd als nestjong. Van Nootenweg, Holten. Steenuil 3801007. 09-6-2015. Geringd als nestjong. Molendijk, Zuna. Steenuil 3866842. 27-5-2021. Geringd als nestjong. Goorseweg, Enter. Steenuil 3844257. 20-5-2019. Geringd als nestjong. Rijssenseweg, Enter. Kerkuil 5586432. 27-7-2021. Geringd als nestjong. Hessenweg, Holten. Steenuil 3878549. 10-6-2021. Geringd als nestjong. Ligtenbergerdijk, Rijssen. Steenuil 3866765. 19-5-2021. Geringd als nestjong. Akkerwal, Wierden.
Ben Nijeboer
|
De uilenmaand oktober 2021 |
![]() In de vorige uilenmaanden hadden we al de meeste terugmeldingen uit het afgelopen broedseizoen gemeld, het restant kunt u hieronder lezen. Terugmeldingen restant: Steenuil 3782129 30-5-2020. Geringd als nestjong. Oude Zwolseweg, Hoge Hexel. Steenuil 3782231 10-6-2019. Geringd als nestjong. Haarweg, Daarle. Steenuil 3844421 27-5-2020. Geringd als nestjong. Achteresweg, Enter. Steenuil 3771250 11-5-2015. Geringd als nestjong. Langevoortsweg, Enter. Steenuil 38441170 25-5-2019. Geringd als nestjong. 1e Blokweg, Vroomshoop. Bosuil 6189708 17-4-2019. Geringd als vrouw, broedend. Blikkertweg, Holten. Steenuil 3866742 18-6-2020. Geringd als nestjong. Piksenweg, Hoge Hexel. Steenuil 3844184 26-5-2019. Geringd als nestjong. Keizersdijk, Enter. Steenuil 3844190 29-5-2019. Geringd als nestjong. Middelveen, Rijssen. Steenuil 3752027 15-5-2014. Geringd als nestjong. Kasteellaan, Rijssen. Steenuil 3844343 01-6-2019. Geringd als nestjong. Hoenselerdijk, Enter. Steenuil 3825478 02-5-2018. Geringd als man. Boomkampsweg, Enter. Steenuil 3804256 30-5-2016. Geringd als nestjong. Ypeloweg, Enter. Steenuil 3844112 24-5-2019. Geringd als nestjong. Deventerweg, Holten. Steenuil 3821406 05-6-2018. Geringd als nestjong. Rijssensestraat, Nijverdal. Steenuil 3844170 25-5-2019. Gering als nestjong. 1e Blokdijk, Vroomshoop.
Ben Nijeboer
|
De uilenmaand september 2021 |
![]() Terugmeldingen maand mei:
Steenuil 3804328. Geringd als steenuil vrouw. 22-05-2017. Maatmansweg, Holten. Steenuil 3804944. Geringd als steenuil nestjong. 08-06-2019. Hagweg, Raalte. Steenuil 3810031. Geringd als steenuil nestjong. 23-05-2017. Collenstaartweg, Nijverdal. Steenuil 3844195. Geringd als steenuil nestjong. 29-05-2019. Middeldijk, Rijssen. Steenuil 3675899. Geringd als steenuil nestjong. 27-05-2015. Collenstaartweg, Nijverdal. Steenuil 3776477. Geringd als steenuil nestjong. 31-05-2016. Hofteweg, Ruurlo. Steenuil 3771335. Geringd als steenuil nestjong. 06-06-2015. Nijverdalseweg, Marienheem. Steenuil 3825419. Geringd als steenuil nestjong. 28-05-2018. De Marke, Holten. Steenuil 3846877. Geringd als steenuil nestjong. 05-06-2021. Notterweg, Wierden. Steenuil 3844326. Geringd als steenuil nestjong. 01-06-2019. Ypeloschoolweg, Wierden. Steenuil 3846897. Geringd als steenuil nestjong. 07-06-2018. Sliepersdijk, Hoge Hexel. Steenuil 3844306. Geringd broedend als steenuil vrouw. 21-05-2019. Piksenweg, Hoge Hexel. Steenuil 3822723. Geringd als steenuil nestjong. 21-05-2019. Slagendijk, Daarle. Steenuil 3844399. Geringd als steenuil nestjong. 15-05-2021. Witmoesdijk, Enter. Steenuil 3844073. Geringd als steenuil nestjong. 22-05-2019. Sliepersdijk, Hoge Hexel. Steenuil 3844423. Geringd als steenuil nestjong. 27-05-2020. Boomkampsweg, Enter. Steenuil 3829735. Geringd als steenuilnestjong. 30-05-2020. Plasdijk, Markelo. Steenuil 3815518. Geringd als steenuilnestjong. 22-05-2017. Lageveld, Ermelo. Steenuil 3775954. Geringd als steenuilnestjong. 03-06-2016. Rijssensestraat, Nijverdal. Steenuil 3844099. Geringd als steenuilnestjong. 25-05-2019. Oosteinde, Vriezenveen. Steenuil 3844244. Geringd als steenuilnestjong. 30-05-2019. Pelmolenpad, Rijssen. Steenuil 3.846.834. Als steenuil nestjong geringd. 04-06-2018. Achteresweg, Enter.
Ben Nijeboer
|
De uilenmaand augustus 2021 |
Voor het bepalen van de verwachte leeftijd en gewicht zijn er twee tabellen. Voor dit broedsel zag dat er als volgt uit:
De meeste uilen, waaronder de kerkuilen, beginnen vanaf het eerste gelegde ei te broeden. Doorgaans wordt om de dag een ei gelegd en is het tijdstip van uitkomen van de jongen dus ook verschillend. Bij grote legsels kan dat verschil soms tot een dag of tien oplopen. Terugmeldingen maand april: Steenuil 3844403. Als nestjong geringd 25-5-2020 . Langevoortsdijk, Enter. Steenuil 3844152. Als nestjong geringd 25-5-2019. Oosteinde, Vriezenveen. Tot zover de terugmeldingen over de maand April. Mei wordt een wat ander verhaal. Veel kasten worden in deze maand 2 x gecontroleerd, de eerste keer in de ei- en broedfase en aan het eind van de maand, een tweede keer om de jongen te ringen. De kans dat we dan een van de ouders in de kast aantreffen is vrij groot. Die worden op ringen gecontroleerd, zijn ze ongeringd dan krijgen ze er alsnog een.
Terugmeldingen maand mei: Steenuil 3846965. Als steenuil man geringd 8-5-2019. Wolvesweg, Enter. Steenuil 3846965. Als steenuil vrouw geringd 8-5-2019. Reintsweg, Enter. Steenuil 3866709. Als nestjong geringd 8-6-2020. Kloosterhoekweg, Wierden. Steenuil 3825322. Als nestjong geringd 1-6-2017. Klokkendijk, Notter. Steenuil 3758262. Als nestjong geringd 11-6-2013. Van Kregtenweg, Notter. Steenuil 3866709. Als nestjong geringd 8-6-2020. Kloosterhoekweg, Wierden. Steenuil 3756334. Als nestjong geringd 21-6-2018. Brummelaarsweg, Markelo. Steenuil 3844486. Als nestjong geringd 5-6-2020. Rijssensestraat, Wierden. Steenuil 3801143. Als nestjong geringd 28-5-2016. Kloosterhoekweg, Wierden. Steenuil 3801007. Als nestjong geringd 9-6-2015. Molendijk, Zuna. Steenuil 3844178. . Als nestjong geringd 26-5-2019. Wolvesweg, Enter. Steenuil 3844496. Als nestjong geringd 6-6-2020. Vriezenveenseweg, Wierden. Steenuil 3846741. Als nestjong geringd 30-5-2018. Maatmansweg, Holten. Steenuil 3771258. Als steenuil vrouw geringd 11-5-2015. Rondweg, Enter. Steenuil 3771898. Als nestjong geringd 30-5-2016. Koelerweg, Harfsen. Steenuil 3758136. Als nestjong geringd 4-6-2013. Bornerbroekseweg, Enter. Steenuil 3846962. Als steenuil vrouw geringd 1-5-2019. Wolvesweg, Enter.
Ben Nijeboer
|
De uilenmaand juli 2021 |
Het broedseizoen is wat de uilen betreft zo ongeveer voorbij. Hier en daar nog een enkel nestje kerkuilen. Dat kan vooral op plekken waar we dit voorjaar bij de eerste controle wel uilen aantroffen maar de kasten leeg waren. Zo’n bezoekje is zeker de moeite waard. Kerkuilen kunnen vrijwel het hele jaar broedend worden aangetroffen, een kwestie van voedselaanbod. Zeker in jaren met een muizenplaag kan dat het geval zijn. Er kunnen dan tweede en zelfs derde broedsels voorkomen. Maar muizenjaren komen, ook door de moderne landbouwmethoden niet veel meer voor. In het afgelopen, maar korte winter met een sneeuwdek, zijn er veel kerkuilen dood gevonden, vooral langs de snelwegen. Het kan zijn dat we op die plekken waar wel uilen aanwezig waren maar de kast nog leeg was, de paarvorming nog moest plaatsvinden omdat de opengevallen plek door een vreemde uil is ingenomen. ![]() In ons gebied is 2021 zeker geen muizenjaar. Bij de eerste controles van de kerkuilkasten troffen we broedsels aan met 4 tot 7 eieren of net uitgekomen jongen. Bij de volgende controle, ongeveer 30 dagen later waren daar maar 2 tot 3 jongen van over. Die waren ook nog eens erg mager. Het borstbeen voelde als een scheermes (beetje overdreven). Steenuilen hadden dat probleem niet want 2021 was een uitgesproken meikeverjaar, ik heb er zelden zoveel gezien. Naast muizen zijn vooral grote kevers bij steenuilen favoriet met name in de jongentijd. Het zijn voor de jongen hapklare brokjes en hoeven niet zoals bij muizen door het vrouwtje in kleine stukjes verdeelt te worden. Maar met een nestje met 5 of 6 jongen is het toch een hele klus om die met prooien van ongeveer 1 gram zat te voeren. Een muis weegt globeel 20 gram. Nu waren de broedsels dit jaar niet uitzonderlijk groot. Slechts 1 nestje met 6 jongen, en nog wel in de tuin van de Burgermeester. Wel een kast met 8 eieren en 2 broedende vrouwtjes maar dat wordt meestal niet wat. Dat bleek ook in dit geval want bij de volgende controle was er nog 1 vrouwtje aanwezig, broedend op de 8 eieren en bij de derde controle nog 7 koude verlaten eieren. De meeste jonge steenuilen zijn zo ongeveer in het midden van deze maand uitgevlogen. Ze worden de eerste tijd na het uitvliegen nog door de ouders gevoerd maar al snel moeten ze zichzelf maar zien te redden en een eigen woon- en leefgebied zien te vinden. Dat gaat niet zonder risico’s. Gemiddeld overleeft maar 25% de eerste winter. D.w.z. dat van elke 4 uitgevlogen jongen is er maar 1 het volgende jaar tot broeden komt. De eerste voorbeelden daarvan beginnen nu al binnen te druppelen. Terugmeldingen: Steenuil 3866995. Geringd als nestjong op 2-6-21, Hexelseweg Wierden. Een andere terugmelding die het vermelden waard is betrof een Kerkuil.
Ben Nijeboer
|
De uilenmaand juni 2021 |
Het is alweer half Juni, de maand met de langste dag. Voor ons, de nestkastcontroleurs en ringer van de KATOELENKIEKERS, is er veel werk aan de winkel. Het hoogtepunt van het steenuilen broedseizoen, valt in de laatste 2 weken van mei en de eerste 2 weken van juni. De bosuilen zijn allang uitgevlogen, van deze soort hadden we dit jaar 10 broedgevallen, waarvan we zeker weten dat er 1 gepredeerd is. Helaas waren we ook dit jaar voor enkele broedsels te laat en waren de jongen al uitgevlogen. Toch hebben we nog 20 jonge bosuilen kunnen ringen. Ook de meeste steenuil broedsels zijn ondertussen uitgevlogen. Ruim 300 jongen hebben we we van een ring kunnen voorzien, maar ook hier waren er een aantal ons te vlug af. Je kunt nu eenmaal niet overal tegelijk zijn en onze mogelijkheden om te ringen zijn beperkt. Maar we gaan gelukkig versterking krijgen. Ineke Kerkhoff staat nu bij het Vogel Trekstation als aspirant ringer ingeschreven en dat geeft voor het volgende seizoen wat meer lucht. Hoewel we het nog niet helemaal kunnen overzien, hebben we toch wel het gevoel dat 2021 voor wat betreft dit jaar in ons gebied redelijk succesvol is. Ook dit jaar treffen we een aantal door steenmarters gepredeerde broedsels aan. ![]() Dit ondanks het feit dat we de kasten volgens de nieuwste bevindingen marterproef hebben gemaakt. We zijn er nu wel achter gekomen, dat als een kast echt marterproof is, er ook geen steenuil meer in kan. we moeten er dus maar mee leren leven en voor zover we het uit onze gegevens van de afgelopen jaren kunnen opmaken, blijft de steenuilstand in ons gebied min of meer stabiel. Je staat er iedere keer weer versteld van wat zo’n marter kan. We hebben enkele voorbeelden, dat een marter in de broedruimte van de kast het broedende vrouwtje op het nest doodbijt en vervolgens door het gat naar het portaal, onder het tussenschot door en dan door het invlieggat naar buiten weet te slepen. Dat dat niet gemakkelijk gaat bewijzen de uilenveren en marterharen die in het vlieggat zijn blijven hangen. Gebeurt dit vroeg in het broedseizoen dan wil er nog wel eens een nieuw legsel komen. D.w.z. een ander vrouwtje neemt de opengevallen plaats in. Ook bij steenuilen geldt nog wel eens "Rouwen en trouwen op dezelfde dag". In veel vogelpopulaties komt een klein deel niet tot broeden maar worden wel in een bezet territorium gedoogd. Zo gauw als er een plek vrijkomt staan ze paraat. Sneuvelt een vrouwtje, door marters, verkeer of iets dergelijks, dan hebben de jongen, als ze nog in het dons-stadium zijn vrijwel geen kans om te overleven en sterven te midden van een berg voedsel en kou. Ze kunnen zich in het donskleed zelf nog niet warm houden. Mannetjes brengen wel voedsel aan, maar zijn niet in staat de jongen met kleine stukjes prooi te voeren. Maar soms….? We werden gebeld door een kasthouder met de mededeling dat het vrouwtje aangevreten en dood onder de kast lag. Duidelijk een geval van marterpredatie met in de kast een broedsel met nog kleine jongen. Wat te doen? De mogelijkeheden die je dan nog hebt, zijn het uitbesteden van de jongen aan paren met broedsels met nagenoeg even grote jongen. Dit voorstel werd door de bewoners niet met veel enthousiasme ontvangen. Het waren hun uiltjes en daar waren ze trots op. Wat dan te doen? In de kast een broedsel van 4 kleine jongen net op de overgang van donskleed naar veren, en zagen er nog redelijk gezond en wat gewicht betreft goed uit. De bewoners hadden wel gezien dat de man nog geregeld met voer de kast inging. Het was de tijd van de meikevers en die waren er veel dit jaar. Maar een meikever weegt ongeveer 1 gram en een volwassen muis ruim 20. Met 4 jongen te verzorgen en dan alleen met meikevers is voor een ouder vrijwel niet te doen. Afgesproken werd dat er regelmatig in de kast gekeken werd en als de toestand van de jongen verslechterde dan toch maar uitbesteden. Dit wetende gingen de bewoners direcht ‘s avonds meikevers vangen en pieren wippen in het gazon en als extra eendagskuikens. Die gingen eerst in de diepvries, hardbevroren kun je die makkelijker in hapklare brokjes hakken en vervolgens in de magnetron om ze voerbaar te maken. De jongen werden volgens een strak schema van voedsel voorzien. Het resultaat mag er zijn, 4 uitgevlogen jongen. Alle hulde aan de bewoners, die nog vertelden dat het mannetje, het dode vrouwtje dat ze op de heg hadden gelegd, na een paar dagen begon te plukken. Prooi is prooi, in de natuur gaat niets verloren.
Ben Nijeboer
|
De uilenmaand mei 2021 |
In mei leggen alle vogels een ei, behalve de koekoek en de griel, die leggen in de meimaand niet. Een bekend gezegde maar de bedenker was vast geen vogelaar. In ons werkterrein waren in april al nestjes bosuilen uitgevlogen. Begin mei zijn we weer volop begonnen met de eerste controle van de steenuilkasten. De eerste resultaten lijken niet ongunstig. Hoewel alle gegevens van de eerste controle nog niet binnen zijn, lijkt het erop dat het aantal bezette kasten iets hoger is dan in voorgaande jaren. ![]() Als de jongen in de veren komen en zichzelf kunnen warm houden gaat het vrouwtje ook weer op jacht. Als in een vroeg stadium, (de jongen zijn dan nog in donskleed), het vrouwtje verongelukt, is de overlevingskans van de jongen erg klein, ondanks het feit dat het mannetje overvloedig prooi aanbrengt. Mannetjes missen het vermogen om de prooien voor de jongen in kleine stukjes te verkleinen (kearls sund in ’t (hushouwen) hoeshoul’n niks weerd). Zijn de jongen iets groter en zijn er volop meikevers zoals dit jaar, dan wil het nog wel eens goed aflopen.
Ben Nijeboer
|
Slechtvalken ringen |
De Markelose slechtvalken in 2020 en 2021 Sinds een paar jaar mag ik met Jan Meijerink de Markelose toren op om de kast te controleren op een legsel van de slechtvalken. Vorig jaar moesten we het i.v.m. corona voorbij laten gaan. Wel hebben we vanaf de grond regelmatig de nestkast geobserveerd. De eerste paar keren zagen we wel een valk vliegen echter een paartje kauwen brachten vele takken in de kast. Op een gegeven moment zagen we toch valken de kast in en uit komen dus goede hoop. Naarmate het seizoen vorderde merkten we dat er ten minste twee juveniele valken in de kast zaten die we later ook op het rooster en rondom de kast vliegoefeningen zagen doen. We konden vaststellen dat er in 2020 een succesvol broedsel is geweest. ![]()
![]()
Ineke Kerkhoff-Tijhaar
|
De uilenmaand april 2021 |
Het wil met het voorjaar nog niet erg lukken. De gemiddelde temperatuur lag dan ook 3.2 graden beneden het gemiddelde van maart. Veel nachtvorsten en op de vliegbasis Twente werd zelfs een nacht met -7 graden gemeld. Hagel en sneeuwbuien, soms met onweer kwamen meerdere malen voort. De vele gezegden over het weer in deze maand getuigen dat het vroeger ook niet altijd zonneschijn was. Maart roert zijn staart. Een inhoudende meert is gold weerd. En, onweer in het kale hout geeft een voorjaar schraal en koud. Dus ‘s avonds het kacheltje in de kas maar weer aan om de plantjes dooi te houden. Wat de uilen betreft, de eerste bosuilkuikens waren groot genoeg om te ringen. Met vleugellengtes van 80 tot 143 mm. waren ze volgens de tabellen 15 tot 24 dagen oud. Met een broedduur van 30 dagen is de eileg tussen 9 en 16 maart begonnen. We hebben tot nu toe in ons werkgebied 16 jonge bosuilen kunnen ringen. De broedsels van Bosuilen zijn altijd veel kleiner in vergelijkig met kerkuilen. Dit jaar hadden we respectievelijk 3 nestjes met 2 jongen, 2 nestjes met 3 jongen en 1 nest met 4 jongen. Elk jaar hoor je wel berichten van al uitgevogen jongen. Onder zeer gunstige omstandigheden (vooral veel voer) begint een enkele bosuil al in januari met de eileg. Helaas was de kast met het grootste legsel, 3 kleine pas uitgekomen jongen en nog 2 eieren, bij de volgende controle gepredeerd. Dat kan haast niet anders dan het werk van een steen-of boommarter zijn geweest. Eekhoorns zijn wat dat betreft ook geen lieverdjes, maar staan wel op de speiskaart van de bosuilen en krijgen dan ook zelden een kans. In 2 kasten lagen nog eieren, dat wordt dus half mei nogmaals controleren en de jongen ringen. De volgende maand zijn de steenuilkasten aan de beurt om gecontroleerd te worden. Wat we zo van de kasteigenaren horen, zien en horen ze regelmatig de uilen en ziet het er dan ook gunstig uit. ![]() Terugmeldingen: STEENUIL. Als nestjong geringd op 1-6-2017. Klokkendijk, Notter. STEENUIL. Als nestjong geringd op 8-6-2020. Kloosterhoekweg, Wierden. STEENUIL. Als nestjong geringd op 11-6-2013. Van Krechtenweg, Notter. STEENUIL. Als nestjong geringd op 8-6-2020. Kloosterhoekweg, Wierden. STEENUIL. Als nestjong geringd op 20-6-2018. Brummelarsweg, Markelo. STEENUIL. Als nestjong geringd op 26-6-2016. Kloosterhoekweg, Wierden. KERKUIL. Als nestjong geringd op 3-6-19. Veltkampsweg, Hoge Hexel. KERKUIL. Als nestjong geringd op 22-5-2014. Veltkampsweg, Hoge Hexel.
Ben Nijeboer
|
De uilenmaand maart 2021 |
Het voorjaar moet er aankomen maar erg vlot gaat dat niet. Zowel de dag- als de nachttemperaturen bleven onder de maat. Om mien grootvaa maar weer eens te citeren: "Een inhoudende meert is gold weerd". Maar als buitenmens zie en hoor je steeds meer voorjaarboden. Het eerste kievitsei, 19 maart. Een zingende Tjitjaf in de tuin op 20 maart. Witte kwikstaart op het gazon, 22 maart. Zwarte roodstaart op het dak van de schuur op 30 maart en de merel in onze heg, al met halfwas jongen. Bosanemoon en Daslook in bloei op 25 maart. Je krijgt er weer zin in en we zijn dan ook aan het eind van deze maand met het controleren van de bosuilen kasten begonnen. De bosuilen in ons controle gebied moeten zo ongeveer begin februari met de leg zijn begonnen. Bosuilen leggen doorgaans om de dag een ei maar in een koude periode kunnen ze ook wel enkele dagen overslaan. Bosuilen beginnen net als kerkuilen vanaf het eerste ei te broeden. Dat houdt in dat de kuikens niet gelijk uitkomen. Bij het ringen van de jongen zien we dan ook behoorlijke verschillen in grootte. Aan de hand van de vleugelmaten is de leeftijd goed te bepalen. De leeftijdsverschillen van de nestgenoten kunnen wel tot een week oplopen. Op 31 maart, de laatste dag van de maand hebben we de eerste serie bosuilkasten gecontroleerd met wat tegenvallend resultaat. Van de 7 gecontroleerde kasten waren er maar 3 bezet, terwijl we op 5 gerekend hadden. Waarschijnlijk zijn de boswerkzaamheden in de directe omgeving van deze kasten daar de oorzaak van. In de 3 bezette kasten troffen we respectievelijk 1 kast met 4 enkele dagen oude jongen aan, 1 kast met 2 net uitgekomen jongen en de 3e kast met 2 eieren en 3 net uitgekomen jongen. Van 2 vrouwtjes konden we de ringnummers noteren. Ze waren in 2019 en 2014 in dezelfde kast als broedvogel geringd. Terugmeldingen:. Kerkuil. Als nestjong op 25-5-2019 geringd. Hexelseweg, Hoge Hexel Steenuil. Als nestjong gering op 13-6-2019. Hof van Twente, Markelo. Kerkuil. Als nestjong geringd op 5-6-2019. Mengersteeg, Laren.
Ben Nijeboer
|
De uilenmaand februari 2021 |
Februari was dit jaar weerkundig gezien een maand van extremen, alle bestaande weerrecords werden gebroken. Extremen van 16 graden min tot 19 graden plus. Om mien grutva er maar weer eens bij te halen, "Als de dagen beginnen te lengen, begint de winter te strengen”. Dat klopt deze maand dus maar voor 50 %. Helaas, was de korte maar strenge winterperiode met een pak sneeuw funest voor de kerkuilen. De kerkuil, een Ethiopisch Fauna, komt van oorsprong dus uit een veel warmer klimaat. Dat heeft als nadeel dat ze geen vetreserves kunnen opbouwen, wat in hun oorsprongkelijjk gebied ook niet nodig is. In Europa is de oostzee dan ook ongeveer hun noordelijkste begrenzing, daarboven zijn de winters te streng voor deze soort om te kunnen overleven. Strenge winters met sneeuw zijn dan ook funest voor de kerkuil en dat was helaas ook voor deze maand het geval. Er zijn er dan ook heel veel dood gevonden. Een preperateur die ik sprak zei dan ook "Ik heb de hele diepvries vol liggen en minstens voor een jaar werk. Zoals verwacht werden er dan ook enkele door ons geringde kerkuilen als vorstslachtoffer terug gemeld. De steenuilen en bosuilen brachten het er wat beter van af en er werden er maar enkele terug gemeld. Hoewel te laat voor het komend broedseizoen hebben we nog 3 steenuilkasten opgehangen. Terugmeldingen: Kerkuil. Als nestjong geringd op 21-7-2020. Schuilenbergerweg, Hellendoorn. Kerkuil. Als nestjong geringd op 16-6-2020. in nest van 7 jongen, Langevoortsweg in Enter. Kerkuil. Als nestjong geringd op 22-5-2019. Grimbergerweg Notter. Torenvalk. Als nestjong geringd op 23-5-2017. 2e Lage Veldsweg Wierden. Nest van 5 jongen in een oude melkbus hoog in een perenboom. Een broedplaats hoeft dus niet altijd een nestkast met voorgescheven maten te zijn. Steenuil. Als nestjong geringd op 8-6-2010. Kloosterhoekweg Wierden. Steenuil. Als nestjong geringd op 30-5-2019. Rijssenseweg Enter.
Ben Nijeboer
|
De uilenmaand januari 2021 |
Januari. Hartje winter volgens de kalender maar in de praktijk wil dat nog wel eens anders uitvallen. Met de koudste nacht, van -5 graden en de warmste dag van ongeveer +10 graden kun je eigenlijk niet van een winter spreken. Na 21 december - de kortste dag - beginnen de dagen weer te lengen maar pas na Drie Koningen komt er wat schot in. "Dan geet ut elken dag met hanentred voorut" zei opa altied. Het zachte weer is ook buiten in de natuur goed te merken. Elzen en hazelaars bloeien al volop en de lucht zit vol stuifmeel van deze windbloeiers. Er hangen alweer snotterbellen aan de hazelaar, zeiden we als kinderen. Slecht weer voor asma patienten. Voor de uilen tot nu toe geen slechte maand. De bosuilen en steenuilen laten zich bij deze temperaturen ‘s avonds en ‘s nachts overal horen. Overdag kun je hier en daar al een steenuil zien, die voor de kast lekker zit te zonnen. De allervroegste bosuilen kunnen aan het eind van deze maand al aan de leg zijn maar het merendeel begint hier pas eind februari mee. Af en toe krijgen we weleens te horen "Kunnen jullie die steenuil hier niet weg halen? We houden niet van dat geluid dat die beesten maken". Als uilenwerkgoep beginnen we daar dus niet aan maar proberen uit te leggen dat een steenuil op je erf iets unieks is en dat je dan trots mag zijn. Er broeden naar schatting ongeveer 8000 paar steenuilen in Nederland, waarvan 4000 in Overijssel en de Achterhoek. Als je dat omrekend naar het aantal inwoners van Nederland, kom je op 1 steenuil per 1000 Nederlanders, waarvan het gros nog nooit een uil gehoord, laat staan gezien heeft. De werkzaamheden van de werkgroep bestaan in deze tijd voornamelijk in het repareren en vervangen van kapotte kasten. Met een kastenbestand van ongeveer 400 kasten met een gemiddelde levensduur van 10 jaar valt er dus nog wel wat te doen. Ook krijgen we wel verzoeken voor het plaatsen van steenuil-, bosuil- en torenvalkkasten. Dat is in deze tijd vrij laat maar soms worden ze toch nog vrij snel bezet. Ook admistratief is er nog wel het een en ander te doen. Het controleren van het adressenbestand en herindeling van de controlegebieden zodat elke controleur ongeveer evenveel kasten te controleren heeft. We kregen deze maand (gelukkig) nauwelijks terugmeldingen van door ons geringde vogels. Het weer zal hier zeker een rol in mee spelen. ![]() Terugmeldingen: TORENVALK. Als nestjong geringd op 17-5-2017. Fayersheide, Vriezenveen. BOSUIL. Als nestjong geringd op 1-5-2007. Bergweg, Haarle.
Ben Nijeboer |